174. Landschapsverdure met panterjacht
Beschrijving:
In een boslandschap met op de voorgrond grote planten heeft een groep van zeven jagers te voet met speren en honden een panter of luipaard omsingeld. In het midden houdt een ruiter op een steigerend paard in zijn rechterhand een klein pantertje omhoog. Op de achtergrond zijn met bomen begroeide heuvels zichtbaar. Aan de voet daarvan staat een kasteel en weer daarvoor staan een edelman en een dame samen bij de oever van een riviertje.
Rondom lopen boorden met bloemen, bladeren en vruchten in vazen, die in de horizontale boorden geplaatst zijn tussen ranke zuiltjes, en vrouwenfiguren onder pergola's in de hoeken en in het midden van de vier boorden. Midden boven en onder zit een vrouw met een spiegel in haar linkerhand, mogelijk de personificatie van de Voorzichtigheid (Prudentia), en midden links en rechts staat een vrouw met één kind op haar arm en een tweede kind dat zich aan haar rokken vastklemt, de personificatie van de Liefde (Caritas). De op een verhoging zittende vrouwenfiguren in de vier hoeken zijn min of meer gelijk, maar door oude restauraties zijn met name de figuren in de linker zijboord onduidelijk in de details. Aan de binnen- en buitenzijde van de boorden lopen smalle ornamentboorden met een motief van een dubbel slingerend lint en gestileerde bloemen en blaadjes.
Commentaar:
Dit wandtapijt behoort tot een vrij veel voorkomend type landschapsverdure met jachttaferelen. Zo bevindt zich in het Rijksmuseum in Amsterdam een zeer aan cat. 174 verwante Landschapsverdure met luipaardjacht, die is opgebouwd uit vergelijkbare elementen en dezelfde soort vegetatie, dieren en figuren, maar een andere compositie en een ander type boorden heeft.1
De betekenis van de vrouwenfiguren in de boorden van cat. 174 is niet overal duidelijk. De vrouw in de verticale boorden, met één kind op haar arm en één aan haar rokken, zal bedoeld zijn als de personificatie van de Liefde (Caritas), de belangrijkste van de drie goddelijke deugden, hoewel die ook vaak één of twee zuigelingen aan de borst heeft.2 De spiegel, die de zittende vrouw in de horizontale boorden in haar hand heeft, is het attribuut van meerdere personificaties, zoals de Voorzichtigheid (Prudentia), een van de vier kardinale deugden, maar die dan meestal in combinatie met een tweede attribuut, de slang, wordt afgebeeld.3 Tevens is de spiegel het attribuut van het zintuig Gezicht, van de naakte Waarheid en van de ondeugden Hoogmoed, IJdelheid en Wellust, waarvan de laatste ook wel wordt vereenzelvigd met de godin Venus.4 De op een verhoging zittende vrouwen in de vier hoeken zijn waarschijnlijk eveneens personificaties. Ze hebben echter geen duidelijke attributen waaraan ze te herkennen zijn.
Het type smalle ornamentboorden aan de binnen- en buitenzijde van de boorden zoals bij cat. 174, met een motief van een dubbel slingerend lint en gestileerde bloemen en blaadjes, komt voor rond verschillende wandtapijten met het stadsmerk van Oudenaarde uit de periode omstreeks 1575-1625 en werd volgens Ingrid De Meûter ook uitsluitend in dat productiecentrum toegepast.5 Daarom zal cat. 174 eveneens in Oudenaarde zijn vervaardigd. Ook komt het motief op de verhoging onder de vrouwenfiguren in de benedenhoeken van cat. 174 terug in de boorden rond de reeks met de Geschiedenis van Alexander de Grote in Vigevano in Italië, waarvan twee wandtapijten zijn voorzien van het stadsmerk van Oudenaarde en het weversmerk van Antoon Robbijns.6
Hoewel er meerdere verwante wandtapijten met vergelijkbare jachttaferelen bestaan is er geen enkel exemplaar bekend met een identieke voorstelling als van cat. 174.7 Ook zijn er geen tapijten met identieke boorden aan te wijzen die een reeks met dit wandtapijt zouden kunnen vormen.
Conditie:
Restauratie Stichting Werkplaats tot herstel van Antieke Textiel te Haarlem, 1961. Hierbij werd het wandtapijt gewassen, werden galen genaaid en verteerde zijde en oude herstellingen vervangen. Het wandtapijt kreeg rondom nieuwe bruine stootboorden aangenaaid en werd van een voering voorzien.
Cat. 174
wandtapijtweverij van Anoniem Oudenaarde ca. 1580-1600 naar ontwerp van Anoniem Oudenaarde ca. 1580-1600
Landschapsverdure met panterjacht, ca. 1580-1600
Rotterdam, Museum Rotterdam, inv./cat.nr. 20359
Notes
1 Hartkamp-Jonxis, Smit 2004, cat. 32.
2 Hall 1996, pp. 178-179, 204-205.
3 Idem, p. 364-365.
4 Idem, p. 320.
5 Zie De Meûter 1998b, pp. 97, 99, 103; De Meûter 1999a, pp. 142-147, 175-184. Zie ook cat. 190-cat. 191, Museum Catharijneconvent, Utrecht, cat. 121, 'Trou moet Blycken', Haarlem, cat. 7, RCE, Amersfoort en cat. 22, kasteel Ammersoyen.
6 Forti Grazzini 1992, pp. 88-101.
7 Zie bijvoorbeeld de Landschapsverdure met jachttaferelen in kasteel Ammersoyen, cat. 22. Zie ook Bennett 1992, cat. 38; De Meûter 1999a, pp. 142-147.