110. Twee armstoelen bekleed met tapisserie met bloemboeketten
Beschrijving:
De zitting en de rug van twee zeventiende-eeuwse armstoelen, met geslingerde poten en verbonden door eveneens geslingerde sporten, zijn bekleed met tapisserie met bloemboeketten - bestaande uit onder meer tulpen, pioenrozen, rozen en anjers - op een donkerblauw fond. De rug heeft in het midden een met een blauw lint gestrikt bloemboeket geflankeerd door vlinders en aan de zijkanten bloemboeketten met de strikken (links een rode en rechts een blauwe) naar buiten gericht. Op de zitting is in het midden een groot boeket bloemen geplaatst, met vlinders eromheen en in de vier hoeken kleinere gestrikte boeketten. Ook de armleggers, armleggerstutten en achterstijlen tussen zitting en rug zijn geheel bekleed met tapisserie met gestrikte boeketjes bestaand uit enkele bloemen.
Commentaar:
Dit type tapisserie stoelbekleding met bloemboeketten werd in het derde kwart van de zeventiende eeuw gemaakt in de Noordelijke Nederlanden, met name in Gouda en Delft.
De twee 'Spaanse' armstoelen zouden volgens traditie afkomstig zijn uit het bezit van het chirurgijnsgilde van Gouda.1 Er zijn echter geen documenten bekend over de leverantie van tapisserie voor stoelen aan het Goudse chirurgijnsgilde. Daarentegen zijn er diverse argumenten die dat onwaarschijnlijk maken. Van 1660 tot 1697 werden de vergaderingen van het chirurgijnsgilde gehouden in de herberg 't Land van Steijn aan de Markt te Gouda. Eerst in 1699 werd door de burgemeesters en de regenten van het St. Catharijne Gasthuis aan de chirurgijns een vergaderkamer in het gasthuis toegewezen.2 Het ligt niet voor de hand dat voor de vergaderingen in de herberg 't Land van Steijn, waar het gilde niet over een apart vertrek beschikte, zij al dergelijke fraaie stoelen in opdracht heeft gegeven. In de vanaf 1674 nauwkeurig bijgehouden kasboeken van het gilde wordt wel in 1676 de aanschaf van kussens vermeld, maar pas in september 1703 is er sprake van de aankoop van 'Ruslere stoelen' voor hun gildekamer.3 Gezien het feit dat de stoelen wel oud stadsbezit zijn sinds 1874, kunnen ze mogelijk zijn gemaakt door Abraham Adriaensz Goossenson uit Gouda, de wever die de wapenkussens van het chirurgijnsgilde uit 1674 leverde, en waarschijnlijk ook het tafelkleed uit 1670. (Zie cat. 111- cat. 112, Museum Gouda.) In 1660 kreeg Goossenson namelijk de opdracht voor 'tapyten tot 24 stoelen ende een tafelcleet' voor in 't groot salet' van het Herenlogement van de heren van Gouda en Delft in Den Haag. Begin 1661 kreeg hij daarvoor de laatste betaling van de burgemeesters van Delft, terwijl de helft door de stad Gouda was betaald.4 In hoeverre cat. 110-a-b met deze opdracht in verband zijn te brengen, is bij gebrek aan nadere gegevens niet te achterhalen. De datering van deze stoelen sluit wel goed aan bij de periode waarin de opdracht aan Goossenson werd uitgevoerd.5
Conditie:
Onder de rugleuning en rond de onderzijde van de zitting is franje aangebracht. De tapisserie bekleding van beide armstoelen werd in 1995 geconserveerd door het Restauratie Atelier Zuid-Holland, maar vertoont veel slijtageplekken.
Cat. 110-a
wandtapijtweverij van Abraham Adriaensz. Goossenson of wandtapijtweverij van Anoniem Gouda (place) 1650-1670 naar ontwerp van Anoniem 1650-1670
Armstoel bekleed met tapisserie met bloemboeketten, 1650-1670
Gouda, Museum Gouda, inv./cat.nr. 20271A
Cat. 110-b
wandtapijtweverij van Abraham Adriaensz. Goossenson of wandtapijtweverij van Anoniem Gouda (place) 1650-1670 naar ontwerp van Anoniem 1650-1670
Armstoel bekleed met tapisserie met bloemboeketten, 1650-1670
Gouda, Museum Gouda, inv./cat.nr. 20271B
Notes
1 Cat. Gouda 1885, cat. 456; Mijnlieff 2003, p. 56, cat. 20. Bij de laatstgenoemde vermeld als oud stadsbezit sinds 1874. Over het type Spaanse stoel, zie verder cat. 31-a-m, Het Deutzenhofje, Amsterdam.
2 Schouten 1970, pp. 17-18. De stoelen worden door hem daarin niet vermeld als behorend tot het oorspronkelijke bezit van het chirurgijnsgilde. Buiten enkele inventarislijsten van chirurgische instrumenten bestaat er geen verdere inventaris van de bezittingen van het gilde, zoals de tekst van Schouten lijkt te suggereren. Zie Bik 1955, pp. 478-479; Schouten 1970, p. 20. Tevens cat. 111, Museum Gouda.
3 Streekarchief Midden-Holland (SAMH), Gouda, Toegangsnummer 0079, Archief van het chirurgijnsgilde te Gouda, nr. 11, Kasboek 1694-september 1713, heer Boudens ontvangt fl. 14.8.0 over het restant van de Ruslere stoelen, waarschijnlijk behorend bij het bedrag van fl. 40, dat de heren Oberman en Boudens op 5 februari 1703 al op rekening ontvingen. Vanaf dat jaar wordt er meer aan meubilair en ter versiering van het vertrek aangeschaft.
4 Soutendam 1884-1887b, p. 321; Van Ysselsteyn 1936, I, pp. 151-152; Idem, II, nrs. 660, 666.
5 Toen de logementen in Den Haag in de Franse tijd werden opgeheven, hebben diverse steden hun meubilair teruggehaald.