RKD STUDIES

Beschrijving:
In een landschap is centraal links een bontgekleurde haan, met lange, gebogen, zwarte staartveren, bezig met geopende snavel naar de grond te pikken. Rechts ernaast staat een witte kip met een gepluimde kuif toe te kijken. Van zowel de haan als de kip is maar één poot zichtbaar. Geheel rechts op de voorgrond staat een kievit, op de rug gezien en met de kop naar rechts gedraaid. Links daarvan zit een naar links kijkende pad op de grond, naast een drietal paddestoelen, waarvan één omgekeerd met zijn hoed op de grond ligt. Geheel links op de voorgrond ligt een tros druiven. Bovenaan, boven de staart van de haan, komt een kleine vogel aangevlogen, met zijn kop gericht naar links beneden. Op de achtergrond zijn links en in het midden de kruinen van hoge loofbomen te zien en is rechts een doorkijk naar een open veld met daarin een haan en een witte eend die zich naar achteren verwijderen in de richting van een boomrand in de verte.

De voorstelling heeft aan de bovenzijde en aan de zijkanten een omlijsting van bladstengels omwonden met bladeren en bloemen, waaromheen links en rechts een lichtbruin fond zichtbaar is dat aan de bovenzijde overgaat in een beige fond.

Commentaar:
De tapisserie van dit vuurscherm heeft een ingeweven tafereel met verschillende dieren van en rond de boerderij, vooral vogels. Deze dieren zijn weergegeven in de stijl van de virtuoze Franse tekenaar, schilder en wandtapijtontwerper, Jean-Baptiste Oudry (1686-1755).¹ De kop van de haan op cat. 63 komt zelfs geheel overeen met die op een tekening van Oudry van een haan met uitgeslagen vleugels.² Ook de staartveren van de haan zijn vergelijkbaar met die op deze tekening. Verder zijn de poten van de haan en de kip op cat. 63 nagenoeg gelijk, weliswaar in spiegelbeeld, aan de kippenpoten op een andere tekening door Oudry, van een staande kip.³

De haan en de kip op cat. 63 doen tevens enigszins denken aan Oudry's tekening van de fabel van de haan en de parel, Le Coq et La Perle, uit de Fabels van la Fontaine (La Fontaine, boek I, 20).⁴ In die fabel wordt verteld hoe een haan eens een prachtige parel vond, maar haar bij een juwelier bracht om te ruilen tegen wat graan en een worm. Hoewel de haan en de kip op cat. 63 bijzonder fraai en gedetailleerd zijn weergegeven, is er van elk dier maar één poot zichtbaar en zijn ze op zo'n manier tegen elkaar aan geplaatst, dat niet helemaal duidelijk is hoe ze precies staan. Dit zal deels het gevolg zijn van restauraties door middel van effen herwevingen. Of er oorspronkelijk bij de haan op cat. 63 ook nog een parel was afgebeeld is nu dus niet meer te zeggen. In ieder geval zijn op cat. 63 ten opzichte van de tekening van Oudry van de fabel van de haan en de parel de houdingen van de haan en de kip omgewisseld. Zo is het op de tekening de kip die naar de grond pikt, en de haan die erbij staat. Ook zijn deze dieren daar op een mestvaalt op het erf van een boerderij geplaatst, temidden van andere kippen en kuikens. De tamelijk prominente aanwezigheid van de kievit, en iets minder van de pad, op cat. 63 duidt daarbij bovendien eerder op een meer algemene diervoorstelling. Er is echter vooralsnog geen tekening van Oudry gevonden met dit volledige tafereel.

Jean-Baptiste Oudry maakte ontwerpen voor meerdere belangrijke wandtapijtreeksen voor de Manufacture Royale des Gobelins in Parijs en voor de Manufacture Royale de Beauvais, van de laatste werd hij in 1734 tevens mededirecteur. Voor Beauvais ontwierp hij onder andere in 1735 de reeks Verdures Fines, die daar tot 1769 werd uitgevoerd, met in elk van de zes voorstellingen een ander dier dat centraal in een landschap staat.⁵ In 1736 ontwierp hij voor Beauvais ook de reeks Fables de la Fontaine, waarbij hij gebruik maakte van zijn eigen reeks tekeningen van de Fabels van La Fontaine uit 1729-1734.⁶

In Aubusson werd in de achttiende eeuw eveneens veelvuldig gebruik gemaakt van fabelvoorstellingen en andere diertaferelen naar Oudry, zowel op meubeltapisserie als in wandtapijten, zoals in verschillende ontwerpen van Jean-Joseph Dumons.⁷ Vanwege de fijne uitvoering van het weefsel en de fraaie, geraffineerde detaillering van de dieren valt voor cat. 63 echter toch eerder te denken aan een uitvoering door de Manufacture Royale des Gobelins in Parijs of de Manufacture Royale de Beauvais. De relatief eenvoudige omlijsting wijst daarbij echter nog het meest op Beauvais.⁸ Cat. 63 zal daarom waarschijnlijk zijn uitgevoerd in Beauvais, circa 1750-1775.⁹

Conditie:
Goed. Met oude restauraties door middel van herweven, onder meer rond de poten van haan en kip en van het beige fond bovenaan.

Cat. 63
wandtapijtweverij van Manufacture De Beauvais naar ontwerp van Jean Baptiste Oudry
Vuurscherm met haan, kip en kievit, ca. 1750-1775
Enschede, Stichting Edwina van Heek, inv./cat.nr. 58