RKD STUDIES

Beschrijving:
Op een donkerblauw fond is een ovaal wapenschild geplaatst met een rand in twee kleuren lichtbruin en daar omheen een krans van geschakelde bloemen en het wapen van Den Haag: in geel een ooievaar van natuurlijke kleur, een paling van zwart in de bek houdend. Het schild is gedekt met een kroon van goud, gesierd met dertien parels. Spitse bladeren hangen in een regelmatige rij van de kroon af. Het wapenschild is omringd door een bloemenkrans met een ronde knop midden onder. Het schild wordt ter weerszijden vastgehouden door een omziende leeuw van natuurlijke kleur. Het geheel is geplaatst op bladvoluten met in het midden een leeg schildje.

Commentaar:
De tapijtwever Alexander Baert kreeg in 1704 van de magistraat van Den Haag toestemming tot de vestiging van een 'konstige fabrijcq van tapijten' in deze stad 'voor den tijd van sestien jaaren', dus in elk geval tot 1720.¹ Baert beschikte toen al over werkplaatsen in Amsterdam en Gouda. Het is niet bekend of de werkplaats in Den Haag inderdaad zo lang heeft bestaan als Baerts bedoeling was. Wel huurde hij op 17 maart 1704 in Den Haag een 'huijs aan de oostzijde van de Hoogstraat alhier waarinne hij tegenwoordig is woonende' en betaalde daarvoor opnieuw op 26 januari 1705 een jaar huur: 'd'heer Alexander Baert, fabriqueur van tapyten, althanz alhier, huurt een huis aan de Oostzyde Hoogstraat voor f 340'.²

Alexander Baert voerde in die periode in elk geval één opdracht uit voor de stad Den Haag. Hij diende op 15 februari 1706 een rekening in bij de Haagse magistraat: 'Voor 12 tapijt opgemaeckte waepenstoelen à f 36 ieder stuck bedraegt f 432. Actum in 's Hage 15 febr.ij 1706 Alexander Baert. Desen ontvangen voor Rek. van Sr. Alx. Baert, T. Remschet.'³ In de Tresoriersrekening over 1706 wordt deze leverantie (zonder de naam van Baert) vermeld als: 'Betaelt vier hondert tweeendertig ponden voor twaalf tapijten zitkussens in den jaere 1706.'⁴ Het is heel waarschijnlijk dat ook het met cat. 74 zeer vergelijkbare, maar 1705 gedateerde fragment van een vroedschapskussen met het wapen van Den Haag (zie cat. 73) al deel uitmaakte van deze leverantie door Alexander Baert.

Cat. 74 is vervaardigd op basis van hetzelfde ontwerp als cat. 72, door Hendrick Bockwout uit 1688, maar met een andere kleur leeuwen als schildhouders (van natuurlijke kleur in plaats van rood).⁵ Dit karton werd gebruikt door Maximiliaan van der Gucht en zijn zoon Jacobus te Delft. Daar Jacobus van der Gucht stierf in juni 1705 is het mogelijk dat het karton toen aan Alexander Baert werd overgedragen en enigszins werd veranderd.

Een vergelijkbaar ongedateerd exemplaar, evenals cat. 74 met de latere versie van de bloemenkrans rond het wapenschild - met een ronde knop in plaats van drie geschakelde bloemen onderaan - en leeuwen van natuurlijke kleur, is bekend van een veiling in Amsterdam uit 1941.⁶ (afb. a)

Conditie:
Het kussen is zeer versleten, met oude restauraties; met blauwgroen wollen achterkant en omgeven door wollen franje.

Cat. 74
wandtapijtweverij van Maximiliaan van der Gucht of wandtapijtweverij van Jacobus van der Gucht naar ontwerp van Hendrick Bockwout
Kussen met het wapen van Den Haag tussen twee leeuwen, ca. 1689-1705
Den Haag, Haags Historisch Museum, inv./cat.nr. Inv. OW 16-zj

Afb. a
wandtapijtweverij van Maximiliaan van der Gucht naar ontwerp van Hendrick Bockwout
Kussen met het wapen van Den Haag tussen leeuwen van natuurlijke kleur, ca. 1706
Whereabouts unknown

Beschrijving:
Zie bij cat. 74. Op het schildje midden onder is bovendien het jaartal 1705 ingeweven.

Commentaar:
Alexander Baert voerde in de periode vanaf 17 maart 1704 waarin hij een woonhuis in Den Haag huurde in elk geval één opdracht uit voor de stad Den Haag.⁸ Op 15 februari 1706 diende hij een rekening in bij de Haagse magistraat voor '12 tapijt opgemaeckte waepenstoelen', die in de Tresoriersrekening over 1706 worden omschreven als 'twaalf tapijten zitkussens'.⁹ Het is heel waarschijnlijk dat cat. 74-bis, het 1705 gedateerde vroedschapskussen (fragment) met het wapen van Den Haag, deel uitmaakte van deze leverantie door Alexander Baert.¹⁰

Cat. 74-bis is, evenals cat. 74, vervaardigd op basis van hetzelfde ontwerp als cat. 73, door Hendrick Bockwout uit 1689, maar met een andere kleur leeuwen als schildhouders (van natuurlijke kleur in plaats van rood).¹¹

Conditie:
Het kussen is zwaar beschadigd en aan alle zijden afgesneden, waardoor de leeuwen maar deels zichtbaar zijn. Het is voorzien van een wit zeemleren achterkant, die mogelijk origineel is.

Cat. 74-bis
wandtapijtweverij van Alexander Baert (I) naar ontwerp van Hendrick Bockwout
Kussenblad met het wapen van Den Haag tussen leeuwen, 1705
Den Haag, Haags Historisch Museum, inv./cat.nr. Inv. OW 28-zj