1. Landschapsverdure met wolf en schildpad
Beschrijving:
In een boslandschap ligt in het midden tussen de loofbomen een open plek. Op de voorgrond groeien bloeiende planten, waaronder irissen. Links vooraan, aan de voet van een boom waarin een vogel zit, staat een wolf die naar rechts omhoog kijkt naar een witte kaketoe in de boom ernaast. Rechts van die boom kruipt een schildpad. In de verte graast een groepje vee en in het verschiet zijn heuvels te zien. Op de rechterhelft, op de open voorgrond tegen een dichte bospartij, is een waterval weergegeven met aan de oever een ooievaar en een eendenpaar. In een boom geheel rechts zit een kleine rode papegaai. Meer naar de achtergrond links van de eenden staat tussen de bomen een aalscholver. Wat verder naar links zitten twee tortelduiven op een tak.
Het wandtapijt heeft links en rechts zijboorden met getordeerde zuilen met Korinthische kapitelen en een middenstuk met reliëfs van putti en wijnranken, rechtsbinnen een kralenrandje, linksbinnen een gemarmerd randje. De voet van de zuilen is bedekt met acanthusbladeren.
Commentaar:
Meerdere onderdelen van dit wandtapijt zijn geweven naar kartons die ook gebruikt zijn voor de reeks wandtapijten in de Regentenzaal van het Bartholomeus Gasthuis in Utrecht: de zijboorden met getordeerde zuilen, het deel van het landschap met de omgevallen boom en de tortelduiven, en het stuk landschap met het eendenpaar, de ooievaar en de waterval.1 Die wandtapijten, door de werkplaats van Maximiliaan van der Gucht uit Delft vervaardigd in de periode 1642-1645, zijn gesigneerd, gedateerd en uitgebreid gedocumenteerd. Ook de wijze waarop de bladeren op cat. 1 zijn weergegeven, met elk blad afzonderlijk geweven en voorzien van nerven, komt overeen met die van de wandtapijten van het Bartholomeus Gasthuis. Dit hangt waarschijnlijk samen met de fijne kwaliteit van het weefsel en met de periode waarin het werd vervaardigd. De verder nu nog bekende gedocumenteerde landschapsverdures van Van der Gucht, alle daterend uit de periode 1665-1679, bezitten steeds een ander type, meer schematisch weergegeven, vegetatie.2
Mogelijk werd cat. 1 verworven door Godard Adriaan van Reede (1621-1691), die kasteel Amerongen bezat vanaf 1641, ter gelegenheid van zijn huwelijk in 1643 met Margaretha Turnor (1613-1700). Het wandtapijt zou dan nog behoren tot de inboedel van het in 1673 door brand verwoeste kasteel. Vervolgens, in de jaren 1674-1680, zou het huidige kasteel Amerongen worden gebouwd en ingericht.
Cat. 1
wandtapijtweverij van Maximiliaan van der Gucht naar ontwerp van Anoniem ca. 1642-1645
Landschapsverdure met wolf en schildpad, ca. 1642-1645
Amerongen, Stichting Kasteel Amerongen, inv./cat.nr. 997
Misschien was het contact tussen het echtpaar Van Reede-Turnor en Van der Gucht tot stand gekomen via een familielid, Gerard van Reede. Deze was een van de regenten van het Bartholomeus Gasthuis in Utrecht die de wandtapijten van de Regentenzaal, door Van der Gucht geleverd in de jaren 1642-1645, mede bekostigde en van wie het wapen (samen met dat van negentien andere regenten) daarop is aangebracht.3
In 1879 werd dit wandtapijt, samen met cat. 2, aangetroffen op de zolder van kasteel Amerongen. Godard John George Charles graaf van Aldenburg Bentinck (1857-1940), die het kasteel toen erfde en veel aandacht had voor de inrichting, plaatste deze wandtapijten in de zuidvleugel van de galerij of Lange Gang (cat. 1 op de westwand). Hij liet zich zelfs portretteren met cat. 1 op de achtergrond.4 (afb. a)
Conditie:
Het wandtapijt werd in januari-februari 2015 van een voering voorzien.
Afb. a
Armin Horovitz
Portret van Godard John George Charles graaf van Aldenburg Bentinck, 1908 (gedateerd)
Amerongen, Stichting Kasteel Amerongen
Notes
1 Zie cat. 183-a-d.
2 Zie daarover verder bij cat. 2.
3 Zie cat. 183-b.
4 Voor dit portret geschilderd door Armin Horovitz, zie Mulder 1949, afb. 31.