199. Struisvogeljacht
Beschrijving:
In een landschap is op de voorgrond een struisvogel te zien die wordt omsingeld door drie ruiters in elegante soldatenkostuums met gepluimde hoeden. De ruiter links steekt met zijn speer, die hij met twee handen vasthoudt, op het dier in, terwijl het door twee honden wordt besprongen. Op het tweede plan jagen drie andere ruiters met honden op drie struisvogels. In de achtergrond staan huizen en gebouwen tussen hoge rotsen. Geheel rechts en links in de voorstelling staan hoge palmbomen met hangende roze bloemen. In het midden staan twee loofbomen die met de slanke stammen om elkaar zijn gegroeid.
Het wandtapijt heeft rondom boorden met op een mosterdgeel fond bladeren, bloemen en vruchten en nu en dan een vogel en in de zijboorden beneden en bovenaan een bolvaas. Onder in de zijboorden, die identiek aan elkaar zijn, zit – boven de bolvaas – een konijn voor een plant met smalle, hoge bladeren.
Commentaar:
De struisvogeljacht die op dit wandtapijt is voorgesteld gaat oorspronkelijk terug op een schets voor een tapijtontwerp door Jan van der Straet alias Stradanus (1523-1605) uit circa 1567.1 Als uitgangspunt is een prent naar de tekening van Stradanus genomen. Hiervan werden er vanaf 1570 verschillende gemaakt, waaronder door Philips Galle (1537-1612) voor een publicatie uit 1578. De gestileerde palmbomen, paardenstaarten en graspollen zijn duidelijk elementen die van de grafische versie werden overgenomen. De zeventiende-eeuwse soldatenkostuums van de ruiters op cat. 199 zijn volledig anders dan bij Stradanus, waar de jagers oosterse kleding dragen. De compositie van cat. 199 is in principe dezelfde als van de tekening van Stradanus, maar de verschillende componenten zijn in elkaar geschoven om te kunnen passen in een verticaal formaat. Ook is er vegetatie toegevoegd, zoals de meeste graspollen en grote planten op de voorgrond.
Gezien de afgebeelde mannenkleding, naar de mode uit circa 1620-1640, met onder meer opvallende mouwsplitten rond de ellebogen, zal cat. 199 waarschijnlijk omstreeks het tweede kwart van de zeventiende eeuw zijn vervaardigd.
Cat. 199
wandtapijtweverij van Anoniem Southern Netherlands (hist. region) 1625-1650 naar ontwerp van Anoniem 1625-1650
Struisvogeljacht, 1625-1650
De Steurs, inv./cat.nr. TP 012
Mogelijk was dat in de Zuidelijke Nederlanden. De boorden lijken op die van wandtapijten geweven in Oudenaarde rond het midden van de zestiende eeuw, maar de vruchten en planten zijn iets eenvoudiger en meer gestileerd.2 Een vervaardiging in Frankrijk, te Aubusson - waar ook wandtapijten met vergelijkbare boorden werden geweven - misschien door daarheen geëmigreerde Vlaamse wevers, is daarnaast ook mogelijk.3 Zo werd een in 2004 in Londen geveild wandtapijt met een Struisvogeljacht met dezelfde basiscompositie als van cat. 199, maar verschillend in details (onder meer met andere mannenkostuums) en met aan die van cat. 199 vergelijkbare boorden, ook met daarin vogels en konijnen, toegeschreven aan Aubusson of Felletin (Marche).4 (afb. a) Aangezien cat. 199 en eraan verwante wandtapijten niet van merken zijn voorzien, is echter vooralsnog niets met zekerheid te zeggen over hun plaats van vervaardiging.5
In de collectie Dario Boccara te Parijs bevond zich rond 1970 nog een ander wandtapijt, toegeschreven aan Oudenaarde, eind zestiende eeuw, met een vergelijkbare voorstelling van een struisvogeljacht - maar met de struisvogel in spiegelbeeld ten opzichte van die op cat. 199, zonder palmbomen en verder ook in vele details verschillend - en ook voorzien van boorden met daarin veel van dezelfde elementen als bij cat. 199.6 (afb. b) Daarnaast zijn er verschillende wandtapijten bekend met voorstellingen van andere jachten geïnspireerd op Stradanus, eveneens voorzien van boorden van een vergelijkbaar type als die van cat. 199, zoals een in 1957 geveilde Hertenjacht.7
Conditie:
De toestand is redelijk. Met enkele gaten en restauraties. De buitenste boorden van het wandtapijt zijn aan alle kanten gerafeld (1969).
Afb. a
wandtapijtweverij van Anoniem France 1590 naar ontwerp van Anoniem France 1590
Struisvogeljacht, 1590
Whereabouts unknown
Afb. b
wandtapijtweverij van Anoniem Oudenaarde 1570 naar ontwerp van Anoniem Oudenaarde 1570
Struisvogeljacht, 1570
Whereabouts unknown
Notes
1 Zie hierover verder bij cat. 166, Stadhuis Ommen.
2 Vergelijk bijvoorbeeld met De Meûter 1999a, p. 132.
3 Zie bijvoorbeeld Chevalier, Chevalier, Bertrand 1988, p. 27 (afb.).
4 Veiling Londen, Sotheby's, 28 oktober 2004, nr. 256, met kleurenafb.
5 Zie hierover ook De Meûter 1999a, pp. 106-107 en Bertrand 2002, pp. 196, 200.
6 Dat wandtapijt werd in juli 1987 (nadere datum onbekend) geveild in Parijs, Drouot (nr. 187).
7 Veiling Nice, Villa Robioni, 13-14 november 1957, nr. 506, met afb.