RKD STUDIES

Beschrijving:
Op een donkerblauw fond staat in het midden het wapen van Rotterdam, gedekt met een kroon van goud en vastgehouden door twee aanziende leeuwen van natuurlijke kleur.¹ Hierboven, op cat. 187-a het jaartal 1679 en op cat. 187-b het jaartal 1689. cat. 187-c heeft geen jaartal. Aan de rechter- en onderzijde van het wapen en de schildhouders zijn donkere schaduwen aangebracht.

Commentaar:
De drie vroedschapskussens met het wapen van Rotterdam zijn geweven op basis van hetzelfde ontwerp.

Er zijn uit 1679 (cat. 187-a) en 1689 (cat. 187-b) geen documenten bekend over leveranties van Rotterdamse vroedschapskussens. De vroegst bekende vermelding van kussens in tapisserie voor de vroedschap van Rotterdam is van latere datum, namelijk uit 1697, als de Rotterdamse tapijtweefster Catharina Verbeeck 'over maecken en leverantie van sitte kussens met tapijte blaeden' een betaling van de Rotterdamse magistraat ontvangt van 260 gulden en 14 stuivers.² Ruim een jaar later, op 6 januari 1699 werd aan de tapijthandelaar Willem Overklijff, eveneens werkzaam te Rotterdam, door de burgemeesters van Rotterdam 95 gulden en 10 stuivers betaald voor de leverantie van kussenbladen waarin het wapen van Rotterdam was ingeweven.³

Waarschijnlijk werden cat. 187-a-c vervaardigd te Delft op de werkplaats van Jacob van der Gucht die na 1679 de werkplaats van zijn vader Maximiliaan van der Gucht voortzette. Het bedrijf van de familie van der Gucht was in het laatste kwart van de zeventiende eeuw de belangrijkste leverancier van wapenkussens. Zo leverde Maximiliaan van der Gucht in 1675-1676 naast wandtapijten ook wapenkussens aan het hoogheemraadschap van Schieland te Rotterdam.⁴ Jacob van der Gucht maakte in de jaren 1686-1687, 1689 en in 1692 een grote hoeveelheid wapenkussens en wapens in tapisserie voor de vroedschap van Delft.⁵ Ook leverde hij van 1685-1693 meerdere kussens met het wapen van Overijssel aan de Gedeputeerde Staten van Overijssel.⁶

Cat. 187-a moet zijn gemaakt voor Jacob Noordhey, het enige vroedschapslid van Rotterdam dat in 1679 aantrad.⁷ Hij bleef in functie als vroedschapslid tot zijn overlijden in 1687. In 1684-1685 was hij burgemeester van Rotterdam.

Cat. 187-b kan aan vier verschillende vroedschapsleden hebben behoord. In 1689, het op het kussen aangebrachte jaartal, traden in de Rotterdamse vroedschap aan: Abraham Elsevier, burgemeester in 1697-1698 en 1701-1702, Mr. Vastardus Groeninx (1640-1692), Mr. Willem van Hogendorp (circa 1656-1733), vroedschapslid tot 1730 en in die periode vele malen burgemeester⁸ en Mr. Isaak Vethuysen (1642-1703), burgemeester in 1692-1694 en 1699-1700.⁹ Gezien de herkomst van dit kussen uit de familie Groeninx van Zoelen ligt het voor de hand dat Mr. Vastardus Groeninx de oorspronkelijke eigenaar van cat. 187-b is geweest. Hij overleed reeds drie jaar nadat hij als vroedschapslid was aangetreden.

Conditie:
Cat. 187-a heeft een groot aantal herstellingen, daarbij gaten en slijtage van de inslag. cat. 187-b is tamelijk versleten en heeft meerdere gaten (twee grote en een aantal kleine). cat. 187-c is in goede staat.

Cat. 187-c
wandtapijtweverij van Jacobus van der Gucht naar ontwerp van Anoniem ca. 1675-1700
Kussen met het wapen van Rotterdam, ca. 1675-1700
Utrecht, Centraal Museum, inv./cat.nr. 6202

Beschrijving:
Zie bij cat. 187-a-c. Boven het wapen het jaartal 1740.

Commentaar:
Dit kussen met het wapen van Rotterdam uit 1740, dat naar een enigszins ander ontwerp werd geweven dan cat. 187-a-c, kan aan vier verschillende vroedschapsleden hebben behoord. In 1740 traden in de Rotterdamse vroedschap aan: Isaack Elsevier (1690-1747), de zoon van de onder cat. 187-b genoemde Abraham Elsevier, Abraham Gevers (1712-1780), burgemeester in 1758-1759, 1762-1763, 1766-1767 en in 1771-1772, Mr. Otto Groeninx van Zoelen, heer van Ridderkerk (1704-1758), burgemeester in 1748-1749 en Mr. Gerard François Meyners (1711-1790), tussen 1749 en 1783 vele malen burgemeester van Rotterdam.¹⁰ Gezien de herkomst van dit kussen uit de familie Groeninx van Zoelen, ligt het voor de hand dat cat. 187-d het exemplaar was van Mr. Otto Groeninx van Zoelen, heer van Ridderkerk. Naast de functies van raadslid en burgemeester bekleedde hij onder meer die van bewindhebber van de Oost-Indische Compagnie in 1740, penningmeester van de Grote Visserij in de periode 1748-1758 en gecommitteerde bij de Admiraliteit op de Maze van 1753 tot 1758.

Op 9 maart 1741 werd door de burgemeester van Rotterdam aan de werkplaats van de Weduwe Alexander Baert en zonen te Amsterdam een bedrag van ruim f 120,- betaald voor de leverantie van een onbekend aantal wapenkussens in tapisserie.¹¹ Hoogstwaarschijnlijk hoorde cat. 187-d hier bij. In de collectie van het Rijksmuseum te Amsterdam bevindt zich eenzelfde kussen als cat. 187-d, ook voorzien van het jaartal 1740 en naar alle waarschijnlijkheid eveneens uit de genoemde leverantie afkomstig.¹² Daarnaast bezit het Rijksmuseum nog twee kussenbladen met het wapen van Rotterdam en respectievelijk voorzien van de jaartallen 1692 en 1748.¹³

In Museum Rotterdam bevinden zich nog drie achttiende-eeuwse kussens met het wapen van Rotterdam, voorzien van de jaartallen 1750, 1763 en 1766. Ze werden waarschijnlijk alle drie eveneens vervaardigd in de werkplaats van de Weduwe Alexander Baert en zonen te Amsterdam.¹⁴ Dat zal ook gelden voor een kussen met het wapen van Rotterdam en, waarschijnlijk, het jaartal 1763, dat in bezit was van kunsthandel French & Co. in New York in de periode 1926-1936.¹⁵

Conditie:
In redelijke staat. Met één losgelaten stuk. Tevens een slijtageplek in het wapen.

Cat. 187-d
wandtapijtweverij van Weduwe Alexander Baert en soonen naar ontwerp van Anoniem 1740
Kussen met het wapen van Rotterdam, 1740
Utrecht, Centraal Museum, inv./cat.nr. 6203