RKD STUDIES

Beschrijving:
Op een rond kussenblad met een blauw fond is in het midden een wapenschild geplaatst: gevierendeeld, 1 en 4 in blauw een klimmende leeuw van zilver, gekroond van goud, 2 en 3 in zilver een klimmende wolf van zwart. Het wapen is gedekt door een helm met helmteken (een vlucht waartussen een wolf van zwart, gekroond van goud) en dekkleden van zilver en blauw. Op de witte banderol onder het wapen staat in zwarte letters: WOLFF. Met rolwerk om het wapenschild en kwastjes afhangend links en rechts. Boven en naast het wapen bevinden zich afhangende peulen. Rondom loopt een smalle boord als een krans met een gestileerd bloemmotief.

Commentaar:
De ronde vorm, die cat. 182 in ieder geval al sinds 1930 heeft,¹ is voor kussens tamelijk ongebruikelijk. Waarschijnlijk betreft het hier dan ook een tot rond kussen gemaakt fragment van een oorspronkelijk rechthoekig kussenblad of wapentapijt met een of meerdere wapens binnen omkranste ronde medaillons. Hiervan zijn meerdere voorbeelden bekend, zoals twee identieke in Westfalen geweven kussens met de wapens Averberg en Gevekote en het jaartal 1620 uit de in 1937 in Berlijn geveilde collectie van Emma Budge uit Hamburg.² Hierop komen wapenschilden, helmen, helmtekens en banderollen met namen, geflankeerd door bladertakken binnen een krans van bladeren, vruchten en bloemen voor die vergelijkbaar zijn met die van cat. 182 en die verder worden omgeven door takken met bloemen en vruchten. In het toenmalige Westfalen werd rond 1600, door een werkplaats die reisde tussen Lüneburg, Hildesheim en Paderborn, meer aan cat. 182 vergelijkbare wapentapisserie geweven, zoals een reeks kussens met Duitse adellijke wapens, onder andere Von Bismarck, binnen tulpenkransen, die zich omstreeks 1921 bevonden in het Landesmuseum in Kassel.³ Ook een wapentapijt met vier wapens op een rij, voorzien van familienamen in banderollen maar zonder bloemenkransen, dat zich in 1930 evenals cat. 182 in de Weense collectie Figdor bevond, werd aan Westfalen uit omstreeks 1600 toegeschreven.⁴ In de voormalige collectie Emma Budge in Hamburg bevonden zich ook nog twee verschillende wapenkussens met meerdere aan cat. 182 verwante elementen, die werden vervaardigd in Noord-Duitsland, rond 1600 of het begin van de zeventiende eeuw.⁵

Cat. 182 zal ook zijn vervaardigd in Duitsland in de eerste helft van de zeventiende eeuw. Tot op heden werd er echter geen wapentapisserie met precies hetzelfde type bloemenkrans of een op dezelfde wijze vormgegeven banderol als op cat. 182 getraceerd, zodat het productiecentrum niet met zekerheid te bepalen is.

Volgens de inscriptie op de banderol behoort het wapen op cat. 182 aan een familie met de naam Wolff, maar er is nog niet achterhaald welk geslacht dit precies betreft. Het wapen benadert nog het dichtst dat van de Duitse adellijke familie Wolff von Gudenberg uit Hessen, in de zeventiende eeuw residerend in Kassel.⁶ Het eveneens gevierendeelde wapen van die familie is echter in spiegelbeeld⁷ ten opzichte van dat van cat. 182 en heeft naast de klimmende leeuwen twee gaande wolven in plaats van klimmende wolven zoals op cat. 182 , en een kroon op de helm. Een latere telg uit dit geslacht, Wilhelm Wolff von Gudenberg (1855-1930), was vanaf 1881 woonachtig in Nederland en was hier de oprichter en directeur van de bekende Haagsche Plateelfabriek Rozenburg, waarvoor hij vernieuwende ontwerpen liet maken door de kunstenaar Theo Colenbrander (1841-1930).

Conditie:
Goed.

Cat. 182
wandtapijtweverij van Anoniem Germany ca. 1600-1650 naar ontwerp van Anoniem ca. 1600-1650
Kussen met het wapen van de familie Wolff, ca. 1600-1650
Huis Bergh, Stichting Huis Bergh, inv./cat.nr. 494