143. Landschapsverdure met mythologische scène, mogelijk met Paris en Oenone
Beschrijving:
In een boslandschap staat rechts op een pad een mannenfiguur in gevechtstenue met kuras, tuniek, kniebroek, sandalen, gepluimde legerhelm en een opwaaiende rode mantel. Op de rug van zijn kuras is een embleem met een bundel vlammen afgebeeld. Hij strekt zijn arm uit naar een vrouw rechts naast hem. Deze vrouw, met deels opgebonden rok, kijkt hem aan en maakt een enigszins afwerend gebaar met haar linkerhand en loopt van hem weg. Op de voorgrond in het midden staat een grote bloeiende distel. Links daarvan op de grond groeien paddestoelen aan de voet van een boom. Het bospad slingert naar een waterval in de verte. Op de achtergrond staat een kasteel op een heuvel.
Rondom loopt een smalle boord met randjes in twee kleuren.
Commentaar:
Dit wandtapijt, een landschapsverdure met een mythologisch tafereel, zal oorspronkelijk zijn voorzien van boorden rondom.
De bundel vlammen op het kuras van de mannenfiguur op de voorgrond doet denken aan een bliksemschicht, het attribuut van Jupiter. Deze figuur heeft echter niet de voor Jupiter gebruikelijke kleding, kroon en golvende haardos. Ook is de plaatsing van de bliksemschicht op het kuras ongebruikelijk. Gewoonlijk heeft Jupiter een bliksemschicht in zijn hand, ook wordt die een enkele keer vastgehouden door Jupiters andere attribuut, de adelaar.
Mogelijk verwijzen het gevechtstenue en de vlammen hier naar Paris, de zoon van de Trojaanse koning Priamus. Zijn moeder droomde kort voor zijn geboorte dat zij een toorts zou baren die de stad Troje in brand zou zetten.1 De vrouw die hem op het wandtapijt lijkt af te weren, kan dan zijn in de steek gelaten geliefde Oenone zijn, een nimf van bronnen en rivieren. De waterval op de achtergrond zou daar een verwijzing naar kunnen zijn. Omdat Oenone door Paris was verlaten voor Helena (wiens schaking leidde tot de Trojaanse oorlog, waarmee de profetie bij Paris' geboorte vervuld werd), weigerde zij hem een tegengif te geven nadat hij getroffen was door een giftige pijl. Paris stierf vervolgens en Oenone pleegde later uit wroeging zelfmoord. Een dergelijke voorstelling zou onderdeel kunnen zijn van een reeks met de Geschiedenis van Paris, waartoe zeker ook een Oordeel van Paris zal hebben behoord.2
Er zijn geen andere wandtapijten met dezelfde voorstelling als cat. 143 bekend.
De grote distelplant die prominent op de voorgrond van cat. 143 staat, was duidelijk erg populair in Oudenaarde: zeer vergelijkbare planten komen veelvuldig voor op daar vervaardigde wandtapijten in de eerste helft van de achttiende eeuw.3 Er zijn echter ook voorbeelden bekend van Brusselse en Antwerpse wandtapijten uit de periode 1675-1725 met dergelijke distels op de voorgrond, waaronder meerdere met voorstellingen uit de Metamorfosen van Ovidius.4 Cat. 143 doet echter vanwege de iets minder fijn gedetailleerde uitvoering eerder denken aan wandtapijten uit Oudenaarde dan uit Brussel.
Conditie:
Sommige kleuren zijn verschoten. De naar grijs verkleurde tuniek en de van de helm afhangende veer zijn met lichtblauwe verf bijgeschilderd. Het wandtapijt is niet (meer) van boorden voorzien. De smalle boord in twee kleuren is rondom aangenaaid. De bovenste 42 cm van de voorstelling waren een tijdlang naar achteren geslagen. Behandeling door de Stichting Werkplaats tot herstel van Antieke Textiel, 1972.
Cat. 143
wandtapijtweverij van Anoniem Oudenaarde ca. 1700-1750 naar ontwerp van Anoniem ca. 1700-1750
Landschapsverdure met mythologische scène, mogelijk met Paris en Oenone, ca. 1700-1750
Laren (plaats, Noord-Holland), Singer Museum, inv./cat.nr. 62-1-76
Notes
1 Moormann, Uitterhoeve 1995, pp. 520-522.
2 Zie De Meûter 1999a, pp. 246-248.
3 Zie bijvoorbeeld De Meûter 1999a, pp. 217-218, 228, 236-238, 241, 243, 245-246, 248.
4 Zie bijvoorbeeld Duverger 1965, pp. 100-101; Advertentie kunsthandel Mayorkas, New York in Apollo LXXXVI (mei 1966) 51, pp. XCVIII-XCIX, met kl. afb.; Delmarcel 1999, p. 306; De Meûter 2003, pp. 138, 144-145, 214.