140. Fragment van een verticale boord met arrangementen van bladeren, bloemen en vruchten, vazen, een festoen, vogels en grotesken
Beschrijving:
Binnen een langwerpige, staande rechthoek zijn op een licht fond verschillende florale en groteske vormen gestapeld: bovenaan is een metalen ring opgehangen aan een horizontale band, waaronder een uitbundig boeket van bladeren en vruchten, met onder andere een granaatappel, in een met bandwerk versierde bolvaas staat. Eronder slingert een plant met grote peulen boven een vlak en hoekig uitgesneden ornament dat is versierd met een grotesk masker tussen twee bloemmotieven en waaraan links en rechts linten zijn gestrikt met daaraan een in een boog hangende festoen van vruchten zoals appels, peren en druiven. Hierop zit een vogel voorover gebogen van de vruchten te eten. Eronder staat een irisplant met uitwaaierende bladeren en twee grote bloemen, aan de voet waarvan een grotesk mannengezicht is geplaatst, met op de beide gebogen uiteinden van zijn hoed een staande vogel, omgeven door wijnranken en onderaan een deels zichtbare smalle vaas met daarin bloemen, bladeren en druiventrossen.
Geheel boven- en onderaan is de voorstelling dwars door enkele bladeren en vruchten afgesneden.
Langs de twee zijkanten bevinden zich smalle boorden met een ornament van krullende, gekartelde bladeren afgewisseld met bloemen.
Commentaar:
Dit fragment van een tamelijk brede verticale boord zal afkomstig zijn van een wandtapijt dat in de tweede helft van de zestiende eeuw werd vervaardigd in de Zuidelijke Nederlanden.
De smalle ornamentboorden langs de zijkanten van cat. 140, van krullende, gekartelde bladeren afgewisseld met bloemen, zijn van een vergelijkbaar type, maar iets minder fijn en gedetailleerd uitgevoerd, als die rond enkele reeksen wandtapijten van hoge kwaliteit die werden geweven in Brussel rond het midden van de zestiende eeuw. Voorbeelden hiervan zijn een reeks van zeven wandtapijten met de Geschiedenis van Aeneas naar ontwerpen van Perino del Vaga, door de werkplaats van Cornelis de Ronde, van het Patrimonio Nacional in Madrid,1 een reeks van acht wandtapijten met de Geschiedenis van Romulus en Remus, door de werkplaats van Frans Geubels, van het Kunsthistorisches Museum in Wenen2 en een reeks van tien wandtapijten met de Geschiedenis van Cyrus de Grote, naar ontwerpen van Michiel Coxcie, geweven door Frans Gheteels, eveneens van het Patrimonio Nacional in Madrid.3 In de tweede helft van de zestiende eeuw werd dit type ornamentboorden in iets vereenvoudigde vorm nagevolgd door andere werkplaatsen in Brussel, maar ook elders in de Zuidelijke Nederlanden.4
Nergens werd tot op heden een volledig aan cat. 140 identieke boord getraceerd. Wel werden verschillende elementen ervan, zoals de vazen en arrangementen met bladeren, bloemen en vruchten en ook de irissen met uitwaaierende bladeren, veelvuldig toegepast in wandtapijtboorden die in de tweede helft van de zestiende eeuw werden vervaardigd in meerdere centra in de Zuidelijke Nederlanden, zoals in Brussel, Edingen, Brugge en Oudenaarde.5
Conditie:
Redelijk, met verschoten kleuren. De ornamentboorden aan de zijkanten zijn grotendeels aangeweven, met uitzondering van enkele later aangezette fragmenten, vooral rechtsboven. Het tapisseriefragment is rondom afgezet met een smalle rand van fluweel.
Cat. 140
wandtapijtweverij van Anoniem Southern Netherlands (hist. region) ca. 1550-1600 naar ontwerp van Anoniem ca. 1550-1600
Fragment van een verticale boord met arrangementen van bladeren, bloemen en vruchten, vazen, een festoen, vogels en grotesken, ca. 1550-1600
Laren (plaats, Noord-Holland), Singer Museum, inv./cat.nr. 62-1-133
Notes
1 Cat. Madrid 1986a, serie 116, pp. 325-332; Delmarcel 1999, p. 90.
2 Zie Delmarcel 1999, pp. 155-163.
3 Cat. Madrid 1986a, serie 39, pp. 279-289; Delmarcel 1999, p. 116.
4 Zie bijvoorbeeld Göbel 1923a, I, 2, afb. 413-414; Delmarcel 1999, pp. 175, 182.
5 Vergelijk bijvoorbeeld Göbel 1923a, I, 2, afb. 409, 410, 444 en de afbeeldingen in Delmarcel 1999, pp. 90, 109, 115, 116, 127, 173, 182, 185, 188-191, 193, 196-198.