RKD STUDIES

Beschrijving:
Naar hetzelfde karton geweven als cat. 116-b (Stadhuis Gouda, zie daar verder) met boven links en rechts: 17 62 en onderaan op de banderol: Mr. MARTINUS VAN TOULON.

Commentaar:
Dit kussen van de vroedschap van Gouda werd gemaakt voor Mr. Martinus van Toulon (1736-1818), lid van de vroedschap vanaf 1762 totdat hij in 1787 werd ontslagen vanwege zijn banden met anti-stadhouderlijke groeperingen.¹ Hij werd geboren in Gorinchem als zoon van een predikant en in 1752 ingeschreven als poorter van de stad Gouda, waar hij vele belangrijke functies zou bekleden. Onder meer was hij er baljuw in de periode 1776-1782 en burgemeester in 1783-1784 en 1787. In 1764 trouwde hij met een dochter van de machtige en invloedrijke Goudse burgemeester Mr. Vincent van Eijck.² Zijn overgeleverde kasboek (staatboek) uit 1770-1787 geeft een uniek inzicht in de financiële kant van zijn carrière als Goudse regent.³ Hieruit blijkt dat zijn inkomsten uit politieke ambten ver boven het gemiddelde lagen van dat van de Goudse raadsleden.⁴

Cat. 114-a werd vervaardigd in de Noordelijke Nederlanden door de werkplaats van de Weduwe Alexander Baert en zonen te Amsterdam. Op 31 december 1762 werd aan de Weduwe Alexander Baert en zonen een kwitantie voldaan voor het weven van drie tapisserie kussenbladen voor de vroedschappen van Gouda, waaronder ongetwijfeld cat. 114-a, voor een bedrag van f 30,- per stuk. Daar bovenop kwam per kussen nog f 1,- voor het schilderen van het patroon of karton met de naam van het betreffende lid van de vroedschap voor op de banderol.⁵ De kussens werden in januari 1763 opgemaakt door Jacomina Boëtius, die tussen 1749 en 1763 verschillende tapisserie kussenbladen van de Weduwe Baert en zonen voor de stad Gouda tot kussens maakte. Tot deze opdracht zal tevens het kussen behoren van Willem van der Hoeve, dat naar hetzelfde karton is geweven en eveneens is voorzien van het jaartal 1762 en zich bevindt in de collectie van Kasteel het Nijenhuis te Heino/ Wijhe (zie cat. 133).⁶

Conditie:
Goed.

Cat. 114-a
wandtapijtweverij van Weduwe Alexander Baert en soonen naar ontwerp van Anoniem 1762
Kussenblad met het wapen van Gouda, 1762
Gouda, Museum Gouda

Beschrijving:
Naar hetzelfde karton geweven als cat. 116-d ( Stadhuis Gouda, zie daar verder) met boven links en rechts: 17 88. Onderaan op de banderol: Mr. WILLEM MAURITZ SWELLENGREBEL.

Commentaar:
Dit kussen van de vroedschap van Gouda was van advocaat Mr. Willem Mauritz Swellengrebel (1760-1843), die - staand aan de kant van de Oranjegezinden - in 1788 lid werd van de Goudse magistraat, toen tijdens de restauratie van het stadhouderlijk gezag de zes nog zittende Patriotse leden uit de Raad werden verwijderd.⁷ Swellengrebel werd geboren in Utrecht, waar hij ook Rechten studeerde. Nog voor zijn promotie in 1782 verkreeg hij het poorterschap van Gouda.⁸ In 1786-1787 was hij lid van de Oeconomische Tak van het departement Gouda, in 1786 vaandrig van de schutterij en in 1787 kapitein van de schutterij.⁹

Als lid van de Goudse vroedschap bekleedde Swellengrebel het ambt van schepen in de jaren 1789-1795. Ook was hij in 1789 commissaris tot het afnemen van de eed op het betalen van de belasting van de 25ste penning.¹⁰ Hij bleef lid van de Raad van Gouda tot 1795, maar zal niet lang daarna naar Rotterdam zijn verhuisd, waar hij in 1794 met de Rotterdamse Catharina Wilhelmina van Mierop (1769-1811) was getrouwd. Ook in Rotterdam trad hij toe tot de vroedschap en was hij schepen in 1806-1811.¹¹ Hij was vice-president van de Rechtbank van Rotterdam in 1819 en president van de Rotterdamse Rechtbank in 1827-1838.¹²

Cat. 114-b werd waarschijnlijk in 1788, het jaartal dat er is ingeweven, geleverd door de Brusselse werkplaats van Jacob II van der Borcht. Hiervan is gedocumenteerd dat de kussens voor de vroedschap van Gouda in de periode 1779-1791 werden vervaardigd, maar over deze specifieke leverantie zijn geen documenten bekend.¹³

Ook het Rijksmuseum te Amsterdam bezit een vroedschapkussen van Gouda uit hetzelfde jaar 1788 met de naam van Jan Bouwens.¹⁴ In De Wiersse te Vorden is eveneens een Gouds vroedschapskussen met het jaartal 1788 en met de naam van Pieter Smaasen (cat. 208). Twee andere Goudse vroedschapskussens uit 1788, met de namen van Mr. Jeronimus van Bassen Jongbloet en Mr. Frederik van Breda, bevonden zich tot 1981 in een Engelse verzameling.¹⁵ Voor andere bekende door Van der Borcht geleverde vroedschapskussens van Gouda, zie cat. 116-d-e-f van Stadhuis Gouda en cat. 131 van Museum Paulina Bisdom van Vliet, Haastrecht.

Conditie:
Goed. Het achterblad van het kussen, van latere datum dan het voorblad van tapisserie, is van groene velours. Rondom is het kussen afgebiesd met groen koord.

Cat. 114-b
wandtapijtweverij van Jacques van der Borcht a Castro (II) naar ontwerp van Anoniem 1788
Kussen met het wapen van Gouda, 1788
Gouda, Museum Gouda, inv./cat.nr. 25061