99. Jupiter en Juno
Beschrijving:
Voor een balustrade met daarop vier geaderde zuilen is rechts van het midden een troon opgesteld. Op deze troon zetelt een heerser, gekleed in een rijk gedecoreerd harnas waarover een rode mantel die om zijn linkerbeen en rechterarm afhangt. Op de met een tapijt bedekte lage estrade (verhoging) van de troon liggen zijn met een ramskop versierde helm en zwaard. Zijn schild staat tegen de troonzetel geleund. De heerser, te identificeren als de oppergod Jupiter door de decoratie met zijn attribuut de bliksemschicht op zijn schild, strekt zijn linkerarm uit in een spreekgebaar en kijkt naar rechts naar een eveneens in legertenue gestoken man, met een rode tuniek en een blauwe mantel over zijn schouders gedrapeerd. Deze staat voor de troon met zijn linkerhand aan zijn zwaard, de vingers van zijn rechterhand opgeheven, en richt zijn blik op een vrouw die links voor de troon een buiging maakt. De pauwenkop die te zien is onder haar gestrekte rechterbovenarm, identificeert haar als de godin Juno, die de pauw als attribuut heeft. Links achter haar staat een gehelmde vrouw in krijgstenue, de oorlogsgodin Minerva, die met haar rechterhand het schild met het Medusahoofd, haar attribuut, op de grond laat rusten. Naast Minerva staan twee blonde vrouwen, waarschijnlijk ook godinnen, die met hun linkerarmen spreekgebaren maken. Op de achtergrond links zijn door de zuilengalerij doorkijkjes naar een heuvellandschap. Achter de balustrade, links van de troon, staan twee mannen die het tafereel gadeslaan. Rechts van de troon bevindt zich een drietal oudere bebaarde mannen tegen de achtergrond van een achter de zuilen gehangen stof met daarop kandelabermotieven in rood en bruin. Geheel op de voorgrond groeien verschillende fijn getekende plantjes.
Het tapijt is aan drie zijden - niet aan de onderzijde - omgeven door een boordje met een doorlopend ornament dat is opgebouwd uit twee spiraalvormig om elkaar gedraaide linten, waar binnen de cirkelvormen van de spiraal steeds een bloem is gezet.
Commentaar:
Dit wandtapijt, dat alleen drie ornamentboordjes bezit, zal oorspronkelijk ook nog rondom voorzien zijn geweest van boorden. Waarschijnlijk was het tapijt bedoeld als onderdeel van een reeks met mythologische voorstellingen.
De betekenis van deze mythologische scène met Jupiter en zijn gemalin Juno in aanwezigheid van Minerva en een onbekende god of held rechts op de voorgrond, is tot nog toe niet ontrafeld.1
Het fijnzinnige ontwerp, met de figuren met edele gezichten en fraai versierde kostuums, zal zijn geweven in de Zuidelijke Nederlanden, mogelijk te Brussel, in of kort na het midden van de zestiende eeuw.
Het ornamentboordje met het spiraalmotief dat zich langs drie zijden van cat. 99 bevindt, werd vaker toegepast rond Brusselse wandtapijten uit de periode 1550-1560.2 Vervolgens werd dit motief overgenomen door andere productiecentra in de Zuidelijke Nederlanden, zoals Edingen en Brugge, waar het de gehele tweede helft van de zestiende eeuw zou worden toegepast.3
Conditie:
Redelijk goed. Reiniging en conserveringsbehandeling, waarbij het wandtapijt op een katoenen steunvoering werd geregen, door de Stichting Werkplaats tot herstel van Antieke Textiel te Haarlem in samenwerking met Mieke Albers, 1990-1991.
Cat. 99
wandtapijtweverij van Anoniem Southern Netherlands (hist. region) ca. 1550-1560 naar ontwerp van Anoniem ca. 1550-1560
Jupiter en Juno, ca. 1550-1560
Dordrecht, Huis Van Gijn, inv./cat.nr. 17288
Notes
1 Voor de mannenfiguur rechts valt onder meer te denken aan Hercules, maar er zijn geen attributen aanwezig die dit kunnen bevestigen. Ook is er niet direct een godenverhaal aan te wijzen waarin zowel Jupiter, Juno, Minerva als Hercules figureren.
2 Bijvoorbeeld in de grote opdracht voor de Wawelburcht te Krakau. Zie Hartkamp-Jonxis, Smit 2004, cat. 28: Boogvormig tapijt met twee allegorische vrouwenfiguren met cornucopia's, geweven te Brussel, circa 1560.
3 Zie bijvoorbeeld Delmarcel 1999, pp. 171, 182, 196-202.