RKD STUDIES

Deze wandtapijten maken deel uit van een Aubussonreeks die is gebaseerd op de reeks met Amusements Champêtres die Jean-Baptiste Oudry ontwierp voor de Manufacture Royale de Beauvais.¹ Die reeks bestond uit acht voorstellingen van spelletjes en vermaak in de open lucht. Naast le Balanceur (spelen op de wip) en le Pied-de-Boeuf (handjeplak) waren de onderwerpen: le Cheval-fondu (een soort 'paardje rijden'), le Colin-maillard (blindemannetje), la Bergère (herderin), le Joueur d'osselets (bikkelen), le Joueur de broche-en-cul (een soort 'ezeltje prik') en le Joueur de musette (doedelzakspeler).² De reeks, waarvan Oudry de ontwerpen maakte in 1728 en de kartons leverde tussen 1729 en 1732, werd vanaf 1729 in totaal vier keer in Beauvais uitgevoerd. Toen de kartons niet meer goed genoeg bevonden werden voor uitvoering te Beauvais, werden ze in 1761 samen met de kartons voor enkele andere reeksen van Oudry naar Aubusson gezonden.³ Te Aubusson werd de reeks bij meerdere werkplaatsen uitgevoerd.⁴ De kartons zijn niet bewaard gebleven.⁵

De Amusements Champêtres behoort tot de fraaiste reeksen die in Aubusson werden gemaakt. De voorstellingen van cat. 65-a-b, die in Aubusson zijn vervaardigd, zijn in vergelijking met de in Beauvais uitgevoerde wandtapijten in deze reeks, enigszins vereenvoudigd. Ook is er minder van de omgeving te zien, waardoor er meer nadruk op de figuren en de handeling komt.

Van de Aubussonversie van de Amusements Champêtres zijn in zijn totaliteit nog bijna veertig wandtapijten bekend, in reeksen van twee tot vijf wandtapijten en als afzonderlijke exemplaren.⁶ Daartoe behoort een onvolledige reeks van vier wandtapijten, met daarbij ook exemplaren van Le Balanceur en Le Pied-de-Boeuf, die in 1962 werd geveild te Parijs.⁷

Het type boorden van cat. 65-a-b, met rond een staaf gewikkelde bloemslingers, is kenmerkend voor achttiende-eeuwse wandtapijten uit Aubusson. Naast cat. 65-a-b zijn er nog twee andere wandtapijten uit de reeks Amusements Champêtres met deze boorden bekend uit de kunsthandel, respectievelijk met Le Joueur de musette en Le Colin-maillard.⁸ Eenzelfde boord als van cat. 65-a-b bevindt zich ook rond een wandtapijt met een voorstelling van Tir à l'arc et saut à la corde, met twee jongemannen die bezig zijn met boogschieten en touwtjespringen, uit een uitgebreidere reeks van Amusements Champêtres, waarvan de ontwerpen worden toegeschreven aan Jacques-Nicolas Julliard (1719-1790), een leerling van François Boucher, omstreeks 1928 in bezit van kunsthandel Bernheimer in München.⁹ Vanaf circa 1770, toen pastorale scènes een grote populariteit kenden, werden namelijk tevens andere wandtapijten met Amusements champêtres, in de reeksen Paysages à figures, Jeux champêtres en Paysages et jeux champêtres, in Aubusson geweven. Daarvan is een twintigtal onderwerpen bekend. Ze zijn op een vrije wijze geïnspireerd op de reeks van Oudry, met in plaats van dames en heren uit de hogere klassen, figuren uit eenvoudiger kringen als herders en vissers.¹⁰

Beschrijving:
In een boslandschap staat op de voorgrond een wip die is gemaakt van boomstammen. Op de wip is een elegant gekleed jong paar aan het spelen. De dame, met een opvallend zigzagpatroon van rode roosjes langs de onderzijde van haar gewaad, zit schrijlings op het laagste punt rechts en slaat op een tamboerijn. De kleding van de heer die links op het hoogste uiteinde zit, bestaat uit een rode broek en een rok met daaronder een vest en een hemd met aan de voorkant een jabot. Hij heeft zijn armen gespreid en houdt in de linkerhand zijn hoed waarvan de rand aan drie zijden is opgetoomd. Links op de achtergrond stroomt een riviertje.

Rondom lopen boorden met op een bruin fond om een staaf slingerende bladranken en bloemen en in de hoeken acanthusbladeren.

Commentaar:
De spelletjes die zijn voorgesteld in de reeks Amusements Champêtres zijn veelal kinderspelen die door volwassenen worden uitgevoerd. Hierdoor krijgen de voorstellingen vaak een enigszins ondeugend karakter. Zo heeft de voorstelling van het wandtapijt met le Balanceur (spelen op de wip)¹¹, met een man en een vrouw aan het wippen, een duidelijke erotische toespeling.

Op het oorspronkelijke karton naar ontwerp van Oudry, bekend van een wandtapijt uitgevoerd in Beauvais, is rondom het paar op de wip meer van het landschap zichtbaar, ook met enkele gebouwen.¹² (afb. a)

Van de voorstelling van cat. 65-a zijn nog vier andere in Aubusson uitgevoerde exemplaren bekend uit de kunsthandel, steeds als onderdeel van reeksen Amusements Champêtres van twee, drie of vier wandtapijten.¹³

Conditie:
Een smalle strook onderaan de hoofdvoorstelling is sterk verschoten.

Beschrijving:
In een boslandschap zitten rechts op de stenen treden voor de ruïne van een Antieke tempel twee elegant geklede vrouwen. Een heer zit geknield voor hen terwijl hij op een speer steunt. Hij heeft zijn haar in een modieuze paardenstaart. Een jagerstas hangt om zijn heupen. De dames en de heer hebben allen hun rechterhand op die van de anderen gelegd. Een hond staat rechts op een stenen plint en springt op tegen de rechter dame, die haar vrije hand om het dier heeft geslagen.

Voor de beschrijving van de boorden zie bij cat. 65-a.

Commentaar:
Het spelletje handjeplak dat op dit wandtapijt wordt voorgesteld, werd in 1730 door de Manufacture Royale de Beauvais aangeduid met de titel Le Pied-de-Boeuf.¹⁴ Een variant van dit spel werd al in de zestiende eeuw beschreven door Rabelais in zijn Gargantua romans.¹⁵ Hierbij moeten de spelers om de beurt proberen om hun hand bovenop die van de anderen te leggen en tot negen tellen. De speler die bij negen zijn hand op de hand van een medespeler weet te leggen, grijpt die hand al zeggende 'Je tiens mon pied de boeuf'.

Op het oorspronkelijke karton naar ontwerp van Oudry, bekend van een wandtapijt uitgevoerd in Beauvais, is meer zichtbaar van de tempel rechts. (afb. b) Ook is er rondom meer van het landschap voorgesteld.¹⁶

Van de voorstelling van cat. 65-b zijn nog vier andere in Aubusson uitgevoerde exemplaren uit de kunsthandel bekend.¹⁷

Conditie:
Links, ongeveer 15 cm van de zijboord, loopt een verticale naad.