RKD STUDIES

Beschrijving:
In het midden van het rechthoekige middenveld met gestrooide bloemtakken, van onder andere tulpen, rozen, anjers, keizerskronen en korenbloemen, op een blauwzwart fond staat een dichte krans van vruchten, zoals druiventrossen, artisjokken, kalebassen, appels, peren en kersen, verschillende soorten bladeren en enkele bloemen. Hierbinnen is een ronde voorstelling te zien met Eurydice die met haar vriendinnen bij een fontein bloemen aan het plukken is en door een slang wordt gebeten.

De boorden hebben op een paarsrood fond in een slingerpatroon gelegde bloemen, waaronder tulpen, narcissen, anjers en irissen, rozentakken in de hoeken en in het midden rolwerkcartouches met daarin ovale voorstellingen van landschappen met Pan en Syrinx, Apollo en Daphne, Narcissus, en Hero en Leander. De onderzijde van elke voorstelling grenst aan de buitenrand van het tafelkleed, waardoor drie van de vier taferelen in een andere richting staan dan de centrale voorstelling. Tussen middenveld en boord loopt een smalle ornamentboord met een repeterend motief van kralen en slingerende banden. Het tafelkleed wordt omlijst door een ornamentboord met een motief van palmetten (die wordt doorsneden door de rolwerkcartouches) en een roodbruine stootboord waarin onder rechts een letter M is geborduurd.

Commentaar:
Dit tafelkleed heeft in de medaillons taferelen uit mythologische liefdesverhalen die op een na afkomstig zijn uit de Metamorfosen van Ovidius.

De voorstelling in het centrale medaillon geeft een scène weer uit de geschiedenis van Orpheus en Eurydice (Metamorfosen 10: 1-63). Als Eurydice, de bruid van de Thracische dichter en zanger Orpheus, sterft aan een slangenbeet, wordt ze door Orpheus teruggevraagd uit de onderwereld, maar ze sterft opnieuw als hij zich niet aan de voorwaarde houdt.

De voorstellingen in de medaillons in de boorden - die zodanig in het vlak zijn geplaatst zodat ze in de goede richting te zien zijn wanneer het kleed op tafel ligt met de boorden afhangend over de tafelranden - zijn: Syrinx, die in een riethalm verandert terwijl ze wordt achtervolgd door Pan (Metamorfosen 1: 689-712), Daphne, die in een laurierstruik verandert terwijl ze wordt achtervolgd door Apollo (Metamorfosen 1: 452-567), Narcissus die zich spiegelt in een bron (Metamorfosen 3: 402-510) en Leander die ’s nachts de Hellespont over zwemt om Hero te bezoeken (Ovidius, Heroides 18-19).

Het tafelkleed werd vervaardigd in de Noordelijke Nederlanden, mogelijk in Delft. Het is onduidelijk wanneer de letter M in de stootboord is geborduurd, of wat de betekenis ervan is. Het is niet waarschijnlijk dat het verband heeft met de Delftse werkplaats van Maximiliaan van der Gucht, aangezien die een eventueel merk zou hebben ingeweven.

Een kleiner tafelkleed dat grotendeels werd geweven naar hetzelfde karton als cat. 55 bevindt zich in de collectie van het Victoria & Albert Museum te Londen.¹

Conditie:
Goed. De zwarte contouren in de boorden zijn veelal bruin verkleurd en grover geweven. Deze zullen het resultaat van een restauratie zijn. Conservering door de Stichting Werkplaats tot herstel van Antieke Textiel, Haarlem, 1974.

Cat. 55
wandtapijtweverij van Maximiliaan van der Gucht naar ontwerp van Anoniem ca. 1650
Tafelkleed met mythologische taferelen, ca. 1650
Delft, Museum Prinsenhof Delft, inv./cat.nr. PDTex 5