RKD STUDIES

Beschrijving:
Centraal staat de Hollandse leeuw aan boord van een haringbuis die zich op volle zee bevindt. De leeuw heeft in de klauwen van zijn beide voorpoten een gekroonde haring. Op de voorplecht het Nederlandse wapen met daarboven de Nederlandse vlag, die ook in de top van de mast waait. Op de achterplecht is een anker bevestigd en haalt een man een kabel (de 'reep') omhoog. Langs de boeg zijn drie mannen bezig met een drijfnet (de 'vleet'). Het schip is omringd door de gekroonde wapens van (met de klok mee) Holland (in goud een leeuw van rood), op twee samengebonden palmtakken, Rotterdam (doorsneden: I gevierendeeld, 1 en 4 in goud een gaande leeuw van zwart, 2 en 3 in goud een gaande leeuw van rood; II in groen een paal van zilver), gehouden door een putto, Brielle (in zilver een paal van rood), gehouden door een meermin, Schiedam (in zilver een klimmende leeuw met schuinbalk, dwars gestreept in rood en zilver), gehouden door een meerman en Delft (in zilver een paal van zwart), gehouden door een putto.

Rondom loopt een rood randje.

Commentaar:
Dit wapenkussen werd gebruikt door het College van de Groote Visscherij van Holland. Dit College, ontstaan omstreeks 1567, zetelde in Delft en behartigde de belangen van de haringvangst met drijfnetten, die vanwege haar belangrijke betekenis voor de welvaart van Holland 'grote visserij' werd genoemd.¹ Aanvankelijk had het College vooral een adviserende taak voor de Staten-Generaal, maar al snel kreeg het tevens de zorg voor de bescherming van de haringvloot. Ook maakte het College ontwerpen voor de voorschriften in de haringvisserij en hield het toezicht op de naleving ervan. In het College van de Groote Visscherij waren tot 1795 de vijf steden vertegenwoordigd die bij de oprichting een bloeiende haringvisserij kenden: Enkhuizen (Noorderkwartier), Delft (Delfshaven), Rotterdam, Schiedam en Brielle (Zuiderkwartier). Iedere stad was in het college vertegenwoordigd door een afgevaardigde uit de burgemeesters en door penningmeesters die werden gekozen uit de vroedschapsleden van de genoemde haringsteden.

Dezelfde voorstelling van de Hollandse leeuw in een haringbuis op volle zee als op cat. 59 staat ook op de titelpagina van een handschrift uit omstreeks 1732, getiteld: De 5 Groote Steeden behoorende onder de Groote Visserije van Holland.² Hierin wordt een overzicht gegeven van de namen en familiewapens van de leden van het College uit de periode 1567-1732. De haringbuis is hier eveneens omgeven door stadswapens, maar de schildhouders en de verdere omlijsting zijn naar een ander ontwerp. Ook staat er bovenaan geen wapen van Holland. In plaats daarvan is onderaan het wapen van Enkhuizen weergegeven. Het feit dat het wapen van Enkhuizen ontbreekt op de voorstelling van cat. 59 zal erop wijzen dat het kussen behoorde aan het Zuiderkwartier van het College van de Groote Visscherij.

Aangezien het College in Delft vergaderde, zal het kussen waarschijnlijk vervaardigd zijn door een van de in de tweede helft van de zeventiende eeuw of in de loop van de eerste helft van de achttiende eeuw in Delft gevestigde werkplaatsen, mogelijk die van de families Van der Gucht of Coppens.

Andere exemplaren van kussens of kussenbladen met dezelfde voorstelling als cat. 59 bevinden zich in Museum Rotterdam³ en in het Rijksmuseum te Amsterdam.⁴ In het Centraal Museum te Utrecht bevindt zich een kussen van het College van de Groote Visscherij waarvan de voorstelling iets anders is uitgewerkt.⁵

Conditie:
In redelijke staat. Niet van voering voorzien.

Cat. 59
wandtapijtweverij van Anoniem Delft (city) ca. 1650-1740 naar ontwerp van Anoniem ca. 1650-1740
Kussenblad met symbolische voorstelling van het College van de Groote Visscherij, ca. 1650-1740
Delft, Museum Prinsenhof Delft, inv./cat.nr. PDTex 9