50. Kussen met het wapen van Brielle
Beschrijving:
Op een donkergroen fond is binnen een krans van bladertakken met bessen, een rond medaillon geplaatst, dat is omlijst door een lauwerkrans en een voorstelling heeft van een havenlandschap. Links op de waterkant staat een soort uitkijkpaal, waarop een man met een verrekijker naar rechts kijkt. Aan de voet van de paal staan twee mannen, waarvan één eveneens met een verrekijker. Hierachter, aan de overzijde van het water staat een toren met een hijsbalk, waarboven een rookwolk. In de verte en rechts varen enkele zeilschepen. Op de voorgrond staat op een grasgrond het monster Capirussa, met een mensengezicht, de oren en staart van een hond en poten van een paard, met tussen zijn voorpoten het wapenschild van Brielle met in zilver een paal van rood en gedekt met een kroon van goud met acht parels (waarvan er zeven zichtbaar zijn). Midden onder in wit de inscriptie BRIELLE.
Commentaar:
Dit kussen behoorde toe aan de vroedschap van Brielle, ook wel Den Briel genoemd, in het land van Voorne op het tegenwoordige eiland Voorne-Putten, dat van de vijftiende tot de zeventiende eeuw een belangrijk centrum was voor handel en haringvisserij. Het havenlandschap in het medaillon zal geïnspireerd zijn op dat van Brielle, gelegen aan de Maas, waar zich vroeger aan het havenhoofd een veerhuis met een uitkijkpaal bevond.1 De bij het wapen horende schilddrager, het monster Capirussa, was volgens de overlevering ooit in de Maasmond verschenen. Bij het huidige wapen van Brielle is het monster een centaur geworden en heeft de kroon zeventien parels.2
Er zijn meerdere bestellingen van vroedschapskussens van Brielle gedocumenteerd. Zo werd in 1679, op 21 september, een bestelling gedaan van 25 of 26 kussens voor de pensionaris, de secretaris en de leden van de vroedschap van Brielle.3 Het is niet bekend wie deze kussens vervaardigde, maar waarschijnlijk was dit in de Noordelijke Nederlanden, mogelijk in Delft, waar in die periode, zoals in 1688 en 1712, ook kussens werden geweven voor het eveneens in het stadhuis van Brielle zetelende College van baljuw en leenmannen van het Land van Voorne.4
Ruim zeventig jaar later, op 17 september 1750, is er een bestelling van kussens voor de vroedschap van Brielle gedocumenteerd in Brussel, in de Zuidelijke Nederlanden.5
Het is niet met zekerheid te zeggen of cat. 50, dat stilistisch in het einde van de zeventiende of het begin van de achttiende eeuw te dateren is, deel uitmaakte van de eerstgenoemde bestelling uit 1679.
Een kussen geweven naar hetzelfde ontwerp als van cat. 50, maar met kleine verschillen in details, is bekend van een veiling in Berlijn in 1934.6
Een voorbeeld van een kussen met het wapen van Brielle met een iets andere voorstelling dan van cat. 50 bevindt zich in het Rijksmuseum Amsterdam.7 Het wapen met de schilddrager Capirussa is daar niet in een landschap geplaatst, maar op twee piëdestals met gekrulde rocaille ornamenten. Ook hangen er in plaats van bessen zoals op cat. 50, aan de takken rond het medaillon grote oranjeappels, ten teken van de verbondenheid van Brielle met de Oranjes. De laurierkrans die de wapenvoorstelling daar omgeeft, is een kenmerkend ornament voor het laatste kwart van de 18de eeuw. Het zal zijn vervaardigd in de Zuidelijke Nederlanden, mogelijk in Brussel, waar Brielle in 1750 ook al een bestelling deed.
Conditie:
Goed.
Cat. 50
wandtapijtweverij van Anoniem Northern Netherlands (hist. region) ca. 1675-1725 naar ontwerp van Anoniem ca. 1675-1725
Kussen met het wapen van Brielle, ca. 1675-1725
Brielle, Historisch Museum Den Briel, inv./cat.nr. Inv. NK 2988
Notes
1 Brief van dhr. J. Klok, archivaris van Brielle, aan mevr. E. Kalf, 12 augustus 1971.
2 Druif 1965, pp. 58-59, nr. 23.
3 Hartkamp-Jonxis, Smit 2004, p. 172, noot 184 (bij cat. 48).
4 Zie hierover verder bij cat. 207, De Wiersse, Vorden.
5 Hartkamp-Jonxis, Smit 2004, p. 172.
6 Collectie Rudolf Mosse, veiling Berlijn, Rudolph Lepke, 29 mei 1934, nr. 244, met afb. Tegenwoordige verblijfplaats onbekend. Zie ook Hartkamp-Jonxis, Smit 2004, pp. 171-172, noot 183.
7 Inv. BK-14851. Hartkamp-Jonxis, Smit 2004, cat. 48. Een hieraan vergelijkbaar exemplaar, mogelijk hetzelfde, werd geveild uit de collectie van een Haarlemse verzamelaar op Veiling Amsterdam (Brakke Grond), J. Schulman, 16-18 februari 1897, nr. 799.