24. Millefleurs met twee figuren en dieren
Beschrijving:
Het middenvlak is geheel gevuld met gestileerde bloeiende plantjes. Hiertussen staat links, iets boven het midden, een vrouw met over haar gewaad een geplooide witte kraag, schort en manchetten en een op een roos lijkende bloem in haar linkerhand. Ze kijkt naar de man rechts naast haar, gekleed in een kniebroek, die een kleine vogel, mogelijk een jachtvalk, op zijn rechterhand houdt. Hij houdt zijn muts in zijn andere hand en heeft een klein tasje aan een riem diagonaal over zijn schouder hangen. Iets boven het paar vliegen twee roofvogels. Onderaan staan een schaap en een bok met de koppen naar elkaar toe tegenover elkaar. Rondom loopt een smalle boord met een repeterend voluutmotief.
Commentaar:
De voorstelling op dit wandtapijt, met een vrouwen- en een mannenfiguur vergezeld van enkele vogels, een schaap en een bok tegen een achtergrond van zeer gestileerde bloemen, millefleurs genoemd, lijkt naar de jacht te verwijzen. Daarnaast is mogelijk ook sprake van enige liefdessymboliek, zoals bij het onder de vrouw en de man geplaatste schaap en de bok die tegenover elkaar staan.
Vanwege de vrij schematische voorstellingen werd wel verondersteld dat cat. 24 en andere wandtapijten van dit type werden vervaardigd in de Scandinavische landen. De tapijten die echter uit Noorwegen en Zweden bekend zijn, zijn vlakker en nog schematischer van opbouw, met sterk gestileerde en schematische vormen en hebben bijna altijd patronen en randen met geometrische motieven in de voorstelling en de boorden.1
Het soort voorstelling als van cat. 24 is daarentegen bekend uit de Zuidelijke Nederlanden van rond het eerste kwart van de zestiende eeuw, zoals een fragment met Millefleurs en dieren in het Museum Boijmans Van Beuningen te Rotterdam.2 Soms zijn de plantjes op dit type wandtapijten ook bijna net zo schematisch uitgevoerd als op cat. 24. Een voorbeeld daarvan is een Millefleurs met wapen in de Fine Arts Museums van San Francisco.3 Cat. 24 is tamelijk grof van uitvoering. Hoewel de kostuums deels ook nog oudere elementen vertonen, is vooral het kostuum van de man met de combinatie van een rechte kniebroek en een deels openstaande buis te dateren in de jaren 1650-1660, dus ruim een eeuw later dan de wandtapijten in Rotterdam en San Francisco.4 In de Zuidelijke Nederlanden werden in die periode overwegend meer verfijnde tapijten met geavanceerde voorstellingen geweven. Mogelijk werd cat. 24 gemaakt door een provinciale werkplaats en was de voorstelling ervan geïnspireerd op oudere voorbeelden.
Een enigszins aan cat. 24 verwant wandtapijt met wildemannen, vogels en een hond tegen een achtergrond van zeer gestileerde millefleurs, waarvan toen werd verondersteld dat het in de zestiende eeuw in Scandinavië werd vervaardigd, werd in 1921 in Parijs geveild.5
Conditie:
Restauratie Stichting Werkplaats tot herstel van Antieke Textiel te Haarlem, 1965-1966. De boorden links en onder, een groot deel van de bovenboord en de buitenzijde van de rechterboord, benevens de gehele stootboord zijn nieuw aangeweven.
Cat. 24
wandtapijtweverij van Anoniem Southern Netherlands (hist. region) ca. 1650-1660 naar ontwerp van Anoniem Southern Netherlands (hist. region) ca. 1650-1660
Millefleurs met twee figuren en dieren, ca. 1650-1660
Amsterdam, Amsterdam Museum, inv./cat.nr. KA 10165
Notes
1 Vergelijk bijvoorbeeld met Midttun, Kielland, Bugge, Grevenor 1929, afb. 37-48, 50, 58; Adelson 1994, cat. 27-28.
3 Bennett 1992, cat. 19.
4 Met dank aan drs. Irene Groeneweg. De bandelier van de man hoort over de rechterschouder gedragen te worden, om de degen op de linker heup snel met de rechterhand te kunnen trekken en gebruiken; op cat. 24 is dat echter over de linkerschouder. Dit is waarschijnlijk een gevolg van de spiegelbeeldige vertaling van het karton bij het weven op een basselisse getouw.
5 Collectie Engel-Gros, veiling Parijs, Hotel Drouot, 19-20 december 1921, nr. 302, met afb.