RKD STUDIES

Beschrijving:
Op een groen fond staat in het midden een wapenschild met het wapen van Gorinchem: in zilver een geopende, van een valdeur voorziene poort met twee torens van rood, een dak van blauw en met vier vanen van rood; aan de schildvoet, deels in de poortopening, een schild van zilver, beladen met twee beurtelings gekanteelde dwarsbalken van rood (Arkel). Het schild is gedekt met een vijfbladige kroon van goud met vier parelpunten en wordt ter weerszijden gehouden door een rode aanziende leeuw. Het geheel is geplaatst op een witte banderol met daarin in zwart een inscriptie met het jaartal 1717. Midden onder de banderol hangen twee los om elkaar geslagen rode linten. Links en rechts zijn takken met kleine gele blaadjes tussen de plooien van de banderol gestoken.

Commentaar:
Dit kussen met het wapen van de stad Gorinchem in Zuid-Holland behoorde toe aan de vroedschap van die stad.¹ Gorinchem had vanaf 1557 een vroedschap, die bestond uit een college van 24 personen, waaronder zeven schepenen en twee burgemeesters, en werd geleid door de drossaard.² Waarschijnlijk werd het kussen, evenals cat. 17-b, gemaakt voor een lid van de vroedschap van Gorinchem uit de Gorinchemse families Van Hoey of Van Eeten, die een buitenverblijf hadden in het nabijgelegen Arkel. Deze wapenkussens werden in 1915 geveild uit het bezit van Hendrikus Johannes van Eeten (overleden in 1915, 82 jaar oud), die in 1885 het landhuis 'Schoonzigt' in Arkel - dat daarvoor toebehoorde aan de familie van zijn moeder, Maria van Hoey - inclusief de inboedel erfde.³

Het kussen moet zijn vervaardigd in de Noordelijke Nederlanden, omdat het is geweven op een voor daar karakteristieke linnen ketting. In de eerste helft van de achttiende eeuw was de werkplaats van Alexander Baert en zijn familie te Amsterdam de belangrijkste producent van wapenkussens. Cat. 17-a, dat in 1717 gedateerd is, zal daarom waarschijnlijk daar zijn vervaardigd.

Het RCE bezit een tweede kussen met het wapen van Gorinchem uit 1720, dat alleen in details verschilt van cat. 17-a, zoals een geblokte bies rond de banderol. (Zie cat. 17-b.)

In een Nederlandse particuliere collectie is een ander exemplaar met nagenoeg dezelfde voorstelling als cat. 17-a-b, maar met het jaartal 1727.⁴ Ook daar is de banderol voorzien van een geblokte bies als bij cat. 17-b. Op dat kussen zijn aan weerszijden van het wapen lussen van rood lint afgebeeld, die cat. 17-a-b niet hebben. Vergelijkbare lussen van lint zijn ook te zien op een tapisserie kussen met het wapen van Gorinchem dat zich in de twintigste eeuw bevond bij kunsthandel French & Co., New York.⁵ Op de banderol onder het wapen, zonder geblokte bies, is daar het jaartal 1694 ingeweven. Die voorstelling is verder nog iets afwijkend van de andere bekende exemplaren daar het schild wordt gehouden door omziende leeuwen in plaats van aanziende.

Conditie:
Goed.

Cat. 17-a
wandtapijtweverij van Alexander Baert (I) naar ontwerp van Anoniem Northern Netherlands (hist. region) 1717
Kussen met het wapen van Gorinchem, 1717
Den Haag, Paleis Huis ten Bosch (Oranjezaal), inv./cat.nr. NK 2989-A

Beschrijving:
Zie bij cat. 17-a. Op de banderol onder het wapen, met een bruin en beige geblokte bies langs de randen, een inscriptie met het jaartal 1720.

Commentaar:
Dit wapenkussen is grotendeels gelijk aan cat. 17-a, maar is in de kleine details anders uitgevoerd. De belangrijkste verschillen zijn het jaartal en de geblokte bies rond de banderol. Ook zijn de schildhoudende leeuwen hier bruin in plaats van rood. Zie verder bij cat. 17-a.

Aangezien Alexander Baert in 1719 was overleden, zal dit kussen waarschijnlijk zijn vervaardigd door de werkplaats van zijn erfgenamen die onder de naam Weduwe Alexander Baert en zonen werd voortgezet.

Conditie:
Goed. Met enkele restauraties in de leeuwenkoppen.

Cat. 17-b
wandtapijtweverij van Weduwe Alexander Baert en soonen naar ontwerp van Anoniem Northern Netherlands (hist. region) 1720
Kussen met het wapen van Gorinchem, 1720
Den Haag, Paleis Huis ten Bosch (Oranjezaal), inv./cat.nr. NK 2989-B