RKD STUDIES

Beschrijving:
In een brede centrale voorstelling met een landschap bevindt zich, in een dicht met verschillende planten begroeid veld, op de voorgrond een zevental elegant geklede vrouwen naast elkaar. Geheel links zit een vrouw in een gestreept gewaad geknield voor een bloemenmand op de grond. De rechts daarnaast zittende vrouw, gekleed in een ruimvallend wit gewaad met blauwe verticale strepen en onderaan een band met blauwe gestileerde bloemmotieven binnen cirkels en een geschulpte zoom, houdt in haar rechterhand een bloem en heeft haar linkerarm - met daarom een reeks polsbanden - opgeheven naar rechts. De daar staande vrouw, die een witte rok met een motief van blauwe gestileerde bloemen draagt met daarboven een blauwe kuras met een geel schulppatroon en een lichtbeige doek met bruine strepen om haar schouders heeft gedrapeerd, houdt op de gehandschoende hand van haar uitgestrekte rechterarm een zittende valk. Op korte afstand rechts daarvan staat een vrouw met een helm op haar hoofd, gekleed in een wapperende rode rok met groene verticale strepen en een wijde tuniek met daarover een borstkuras, die met de lans in haar rechterhand op de grond steunt. Ze kijkt naar rechts waar een groepje van drie musicerende vrouwen bij elkaar zit. De linker van deze vrouwen heeft haar rug schuin naar de beschouwer gedraaid en houdt een liedboek voor zich, de middelste vrouw speelt op een luit en de rechter op een lier. In het midden, iets achter de rij van zeven vrouwen, zit een edelman met opgeheven linkerarm op een schimmel met zijn rug naar de beschouwer. Hij kijkt naar links op het tweede plan, waar tussen de verspreide bomen van een loofbos een andere ruiter op een steigerend paard zich naar rechts begeeft, gevolgd door een soldaat te voet met een lange stok. Verderop heeft zich op de oevers van een kronkelend riviertje, een groepje jagers te paard en te voet, waarbij een vrouw, gewapend met stokken en speren, rondom een valk geschaard die zijn poten heeft gezet in een grote vogel, waarschijnlijk een eend of een gans. Daarnaast, geheel rechts tussen de bomen, staan twee in lange wapperende gewaden geklede jageressen, waarvan de ene een speer in haar rechterhand heeft en met haar linkerhand de achterpoten vasthoudt van een klein bruin zoogdier, misschien een jonge beer, en dit toont aan twee edelen in gevechtstenue, waarvan een zijn handen naar het dier uitstrekt. Op de achtergrond staan dicht beboste bergen met aan de voet ervan, links, midden en rechts, enkele kastelen.

Rondom lopen boorden met op een - slechts op enkele plekken zichtbaar - lichtgeel fond vazen en cornucopia's met bloemen, bladeren en vruchten, waar slingerende doeken langs zijn gehangen en geknoopt, afgewisseld en begrensd met balustrades en slanke zuilen, verschillende bekroond door hermen en kariatiden, landschappelijke taferelen in het midden en staande vrouwenfiguren in de hoeken. De verticale boorden zijn gelijk aan elkaar, maar gespiegeld, met uitzondering van de vrouwenfiguren in de benedenhoeken. De horizontale boorden zijn verschillend. Zo zijn in de bovenboord links en rechts gevleugelde engelenkopjes geplaatst en in de benedenboord zitten onder pergola's vrouwenfiguren met een bloem in de rechterhand, die witte doeken voorlangs de vazen met bloemen, bladeren en vruchten houden en uiterst links en rechts staat dezelfde figuur van een legeraanvoerder met geheven zwaard voor een brandend altaar in een landschap. In het midden van de zijboorden is hetzelfde tafereel voorgesteld, doch in spiegelbeeld, van twee vrouwen die zich samen met een soldaat verpozen in een landschap. In het midden van de benedenboord is een tafereel van een landschap met verspreide bomen en rechts een ruiter op een steigerend paard en links daarvan twee soldaten te voet geplaatst onder een gele balk met in het midden een leeuwenkop. In het midden van de bovenboord is een tafereel met een dicht met plantjes begroeid veld waarin een vrouw en een man in gevechtstenue aan weerszijden van een ronde tafel zitten. In de benedenhoeken staan identieke grote vrouwenfiguren - onder een pergola en tussen door kariatiden bekroonde zuilen - aan de voet van een ommuurd kasteel. Iets onder de bovenhoeken, onder een baldakijn, staan aan elkaar gelijke, doch in spiegelbeeld voorgestelde, vrouwenfiguren met een speer in de hand. Langs de gehele binnenzijde van de boorden en aan de buitenzijde van de zijboorden¹ lopen smalle ornamentboorden, nu en dan onderbroken door de figuren en taferelen in de boorden, met een motief van een slingerend lint en gestileerde bloemen, beneden afgewisseld met enkele reeksen ornamenten van bloemen binnen ovalen.

Commentaar:
Dit wandtapijt behoort tot een type bosgezichten of parklandschappen met jachttaferelen dat tegen het einde van de zestiende eeuw veelvuldig in de Zuidelijke Nederlanden werd vervaardigd. Verschillende voorbeelden hiervan zijn voorzien van het stadsmerk van Oudenaarde.² Daarnaast werden vergelijkbare wandtapijten met jachtvoorstellingen ook geweven in Brussel, Antwerpen en Edingen.³

De jacht was een geliefd tijdverdrijf in deze tijd, met name voor het deel van de toenmalige maatschappij dat zich wandtapijten kon veroorloven.⁴ De voorstellingen van dit type wandtapijten zijn niet meer verhalend, maar weerspiegelen het adellijke leven uit die tijd, met groene landschappen, vergezichten met bergen, jachtpartijen op de achtergrond en mondaine bezigheden, zoals musiceren, op de voorgrond.⁵ Opvallend aan de voorstelling van cat. 6 zijn de vele vrouwen die er in voorkomen, waarvan enkele edelvrouwen met borstkurassen, zowel op de voorgrond alsook bij de groepjes jagers op de achtergrond.

Cat. 6 is niet van merken voorzien, maar heeft wel veel verwantschap met verschillende in Oudenaarde geweven wandtapijten. Voorbeelden hiervan zijn een Parkgezicht met jacht op ganzen in een Belgische particuliere collectie, dat ook aan die van cat. 6 verwante boorden heeft, met deels dezelfde smalle ornamentboorden, en is voorzien van het ingeweven stadsmerk van Oudenaarde.⁶ Ook eveneens gemerkte Oudenaardse wandtapijten met een Boszicht met jacht op een wolf, eveneens in een Belgische particuliere collectie en een Jacht op herten en watervogels in de kunsthandel zijn verwant aan cat. 6 .⁷ Tevens is een in Oudenaarde vervaardigd wandtapijt met een Vossenjacht en Jason en Medea van de Fondation Toms Pauli in Lausanne zowel wat de hoofdvoorstelling als de boorden betreft verwant aan cat. 6 .⁸ Waarschijnlijk zal cat. 6 daarom ook eveneens in Oudenaarde zijn geweven, rond 1580-1600. Er zijn echter geen direct aan cat. 6 gerelateerde voorstellingen bekend, die er een reeks mee zouden kunnen vormen. Nergens werden ook precies dezelfde boorden als die van cat. 6 gevonden, wel veel boorden opgebouwd uit vergelijkbare elementen en ook met dezelfde of zeer vergelijkbare smalle ornamentboorden.

De taferelen in het midden van de boorden van cat. 6 , en ook de figuren die tussen de vazen zijn geplaatst, lijken een verlengde te zijn van de hoofdvoorstelling, met vergelijkbare legeraanvoerders, soldaten, ruiters en elegant geklede vrouwen in landschappen. De scène in de benedenboord met de legeraanvoerder die met geheven zwaard voor een brandend altaar staat, zou kunnen verwijzen naar een offer⁹, maar de context of de precieze betekenis ervan is onduidelijk. De staande vrouwenfiguren in de hoeken van de boorden lijken op personificaties, maar door het ontbreken van inscripties of attributen is ook hiervan de eventuele betekenis niet te duiden. Misschien zijn er ook meer algemeen jageressen of edelvrouwen mee bedoeld, zoals die tevens in de hoofdvoorstelling voorkomen.

Conditie:
Het wandtapijt is opgenomen in een houten betimmering. Reiniging en restauratie door ICAT, Cruquius, 2018.

Cat. 6
wandtapijtweverij van Anoniem Southern Netherlands (hist. region) ca. 1580-1600 naar ontwerp van Anoniem Southern Netherlands (hist. region) ca. 1580-1600
Bosgezicht met jachttaferelen, ca. 1580-1600
Amersfoort, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, inv./cat.nr. R 12